Φλωρεντίνη Σκουλούδη-Καλούτση «Τέχνη και χειροτεχνία: Η “ωφέλιμη” Κρήτη»

Δημιούργησα 250 (διακόσια πεντήκοντα) σχέδια με μοτίβα παλαιά κρητικά, χωρικά και μινωικά και προσπαθώ να ενώνω το ωραίον με το ωφέλιμον.

Φλωρεντίνη Καλούτση

Η Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων σε συνδιοργάνωση με τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού παρουσιάζει την έκθεση «Τέχνη και Χειροτεχνία: Η“ωφέλιμη” Κρήτη της Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση (1890-1971)».

Διάρκεια έκθεσης: 2 Δεκεμβρίου 2019-25 Απριλίου 2020

Η περίπτωση της Κρητικιάς καλλιτέχνιδας Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση (1890-1971) είναι σημαντική τόσο για την τοπική καλλιτεχνική ιστορία της Κρήτης όσο και ευρύτερα για τη νεότερη πολιτιστική κληρονομιά της ελληνικής επικράτειας. Αποτελεί μία ιδιαίτερη περίπτωση τόσο για την ενεργή συμμετοχή της στα καλλιτεχνικά δρώμενα του καιρού της όσο και για την δυναμική αντιπροσώπευση των γυναικών δημιουργών, γεγονός σπάνιο στα χρόνια όπου έδρασε : H Καλούτση συνδύασε για πρώτη φορά μινωικά και λαϊκά μοτίβα με την τεχνική της παραδοσιακής κρητικής υφαντικής. Προσπάθησε επισταμένα και με εξωστρέφεια να αναδείξει την καλλιτεχνική κληρονομιά της Κρήτης από τη μινωική μέχρι και τη λαϊκή τέχνη μέσα από μια σύγχρονη παραγωγή όπου αξιοποιούνταν οι παραδοσιακές τεχνικές. Με την επιτυχημένη επιχείρηση χειροτεχνίας Διπλούς Πέλεκυς, που η ίδια δημιούργησε και διηύθυνε, συμμετείχε σταθερά σε τοπικές, εθνικές και διεθνείς εκθέσεις εφαρμοσμένων τεχνών, αποσπώντας βραβεία και διακρίσεις.

Η έκθεση που παρουσιάζεται, 130 χρόνια μετά τη γέννηση της Καλούτση, υποστηρίζοντας τόσο την στοχοθεσία της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων για την ανάδειξη της καλλιτεχνικής κληρονομιάς της Κρήτης, όσο και της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς για έρευνα, διαφύλαξη, προβολή και επικοινωνία του υλικού και άυλου νεότερου πολιτισμού έχει ως σκοπό να αποτελέσει μια συνολική αποτίμηση του έργου της Κρητικιάς καλλιτέχνιδος μέσα από μια ιστορική θεώρηση που αξιοποιεί τις σύγχρονες μουσειολογικές πρακτικές, στο πλαίσιο μιας αναδρομικής έκθεσής του έργου της.

Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα από ένα ευρύ φάσμα δημιουργιών και καλλιτεχνικών εκφράσεων της συνολικής διαδρομής της Καλούτση, όπως πίνακες, σχέδια ζωγραφικής, σχέδια για εφαρμογές, υφαντά, ξυλόγλυπτα έπιπλα και άλλα αντικείμενα εφαρμοσμένων τεχνών, καθώς και πλούσιο αρχειακό υλικό, φωτογραφίες, προσωπικά αντικείμενα της ίδιας, ψηφιακές εφαρμογές, και έναν αργαλειό σε λειτουργία

Στο προσεχές διάστημα θα ανακοινωθούν και οι παράλληλες εκδηλώσεις που θα πλαισιώσουν την έκθεση και θα επικοινωνήσουν επιπλέον το συνολικό εγχείρημα.

Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Χάληδων 98, 73132 Χανιά,

Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα – Σάββατο 10:00-14:00

                                         Δευτέρα –  Σάββατο   18:00-21:00

Με την υποστήριξη:

-Περιφέρεια Κρήτης-Περιφερειακή Ενότητα Χανίων

-Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος»

-Λύκειο Ελληνίδων Χανίων

-Φιλολογικός Σύλλογος  Χανίων «Ο Χρυσόστομος»

-Βενιζέλειο Ωδείο Χανίων – Σύνδεσμος για την διάδοση των Καλών Τεχνών στην Κρήτη

Επιστημονική Επιμέλεια:

Μανόλης Καρτεράκης, Ιστορικός τέχνης-Επιμελητής

Άνη Κοντογιώργη, Δρ Ιστορίας τέχνης-Θεατρολόγος

Φωτογραφικό υλικό από την έκθεση: Η «ωφέλιμη» Κρήτη της Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση (1890-1971)

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ, Λ ΜΕΝΔΩΝΗ

Η προσωπικότητα της Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση συνδέεται με την τοπική καλλιτεχνική ιστορία της Κρήτης και είναι ξεχωριστή για πολλούς λόγους. Υπήρξε μια γυναίκα με έντονη συμμετοχή στην καλλιτεχνική δραστηριότητα. Εκπροσώπησε με δυναμικό τρόπο τις γυναίκες δημιουργούς, όταν οι κοινωνικές συνθήκες δεν επέτρεπαν στη φωνή τους να ακούγεται δυνατά. Ήταν πρωτοπόρος, καθώς σπούδασε ζωγραφική στο Λονδίνο και απορρόφησε τις καλλιτεχνικές τάσεις της Βρετανίας, επιρροές που πολύ λίγες Ελληνίδες είχαν την ευκαιρία να δεχτούν σε εκείνη την εποχή.

Η Φλωρεντίνη Σκουλούδη-Καλούτση ήταν «ωφέλιμη», για την Κρήτη της, όπως περιγράφεται στον τίτλο της έκθεσης. Όχι όμως επειδή στράφηκε στην ανάδειξη της παραδοσιακής υφαντικής στην Ελλάδα και προσπάθησε με έμφαση να αναδείξει την καλλιτεχνική κληρονομιά της Κρήτης. Είναι μοναδική επειδή το έκανε με δημιουργικό τρόπο, σχεδιάζοντας στο χαρτί και μεταφέροντας σε υφαντά, τα σχέδια του μινωϊκού πολιτισμού, καθώς αποκαλύπτονταν στην ανασκαφή της Κνωσού.

Όπως είχε πει, «Όταν επέστρεψα από το Λονδίνο, όπου εσπούδασα ζωγραφική, με λύπην μου είδον ότι ο Κρητικός αργαλειός είχε τελείως νεκρωθεί και ότι οι γυναίκες που άλλοτε ύφαιναν έπλεκαν δαντέλες και τους περισσότερους αργαλειούς τους τούς είχον χρησιμοποιήσει ως καυσόξυλα…». Με επίμονη δουλειά και με την επιχείρηση χειροτεχνίας «Διπλούς Πέλεκυς», που δημιούργησε, έδωσε εργασία σε πολλές γυναίκες. Συμμετείχε σε τοπικές, εθνικές και διεθνείς εκθέσεις εφαρμοσμένων τεχνών. Απέσπασε βραβεία και διακρίσεις.

Η έκθεση «Τέχνη και χειροτεχνία: Η «ωφέλιμη» Κρήτη της Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση» είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς με τον Δήμο Χανίων και τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων. Αξίζουν συγχαρητήρια σε όσους εργάστηκαν για να αναδείξουν το έργο της Καλούτση, μέσα από το εκτεταμένο αρχειακό υλικό που παρουσιάζεται. Διαρκής στόχος του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού είναι να ενθαρρύνει πρωτοβουλίες επανεκτίμησης της υλικής αλλά και της άυλης πλευράς του νεότερου πολιτισμού. Με τη σύγχρονη μουσειολογική προσέγγιση, επιθυμούμε να διευρύνουμε την αντίληψη των πολιτών για το πολιτιστικό απόθεμα του τόπου και την ευαισθητοποίησή τους σε θέματα νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς.

Λίνα Μενδώνη

Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΧΑΝΙΩΝ, Π. ΣΗΜΑΝΔΗΡΑΚΗ

Η Φλωρεντίνη Σκουλούδη-Καλούτση υπήρξε μία δυναμική γυναίκα που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στη νεότερη ιστορία της Κρήτης. Πνεύμα ανήσυχο, με βαθιά γνώση των καλλιτεχνικών ρευμάτων του καιρού της, στήνει το εργαστήριό της στα Χανιά λίγο πριν από την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και συνεχώς σχεδιάζει, ζωγραφίζει, διδάσκει.

Με την πρωτοποριακή καλλιτεχνική της δημιουργία και ιδιαίτερα με την αναβίωση της αρχέγονης υφαντικής τέχνης της Κρήτης, η Καλούτση πέτυχε τη σύζευξη της παράδοσης με τον μοντερνισμό, αναδεικνύοντας τη συνέχεια του κρητικού πολιτισμού από τα μινωικά χρόνια έως τον 20ό αιώνα. Σε δύσκολες εποχές, προσέφερε πνευματικές διεξόδους, απασχόληση και εισόδημα σε πολλές Χανιώτισσες. Προσωπικότητα πολυδιάστατη, ήταν στενή φίλη του Ελευθερίου Βενιζέλου και ιδιαίτερα της συζύγου του Έλενας, γειτόνων της στη Χαλέπα, αλλά και του Δροσίνη, του Σικελιανού, της Πηνελόπης Δέλτα, της Κυβέλης, της Αγγελικής Χατζημιχάλη.

Η έκθεση «Τέχνη και Χειροτεχνία: η “ωφέλιμη” Κρήτη της Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση» παρουσιάζει με πληρότητα το πολύπλευρο έργο της και ζωντανεύει την ατμόσφαιρα των Χανίων και της Κρήτης την εποχή κατά την όποια δραστηριοποιήθηκε. Είναι το εξαιρετικό αποτέλεσμα της συνεργασίας της Δημοτικής μας Πινακοθήκης με τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, με την υποστήριξη της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων και σημαντικών φορέων του τόπου μας, όπως το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», το Λύκειο Ελληνίδων Χανίων, ο Φιλολογικός Σύλλογος «Ο Χρυσόστομος» και το Βενιζέλειο Ωδείο Χανίων-Σύνδεσμος για την διάδοση των Καλών Τεχνών στην Κρήτη.

Αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές και ιδιαίτερα στους διακεκριμένους ιστορικούς τέχνης Μανόλη Καρτεράκη και Άνη Κοντογιώργη, που επιμελήθηκαν με επιστημονική ευθύνη, έμπνευση και ευρηματικότητα την έκθεση.

Παναγιώτης Σημανδηράκης

Δήμαρχος Χανίων

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΑΝΤΙΔΗΜΑΡΧΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, Γ. ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ

Η διοργάνωση της έκθεσης «Τέχνη και Χειροτεχνία: η “ωφέλιμη” Κρήτη της Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση» αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων. Ελάχιστες γυναίκες ξεχώρισαν στην εποχή τους και διακρίθηκαν για το πολυσχιδές καλλιτεχνικό, επιχειρηματικό και κοινωνικό τους έργο όσο η Φλωρεντίνη Σκουλούδη-Καλούτση. Ήταν αποφασιστικής σημασίας η συμβολή της στη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και της παράδοσης της Κρήτης, καθώς και στη διαμόρφωση του νεοελληνικού καλλιτεχνικού αισθητηρίου, παράλληλα με την ανάπτυξη ενός πρωτοποριακού έργου στον κλάδο της οικοτεχνίας.

Είναι ιδιαίτερης βαρύτητας για τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων η συνεργασία της με τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού. Η συμπαραγωγή της παρούσας έκθεσης επιτρέπει να αναδειχθεί το εύρος και η διαχρονική αξία του έργου της Φλωρεντίνης Καλούτση, μέσα από την εκτενή παρουσίαση και την επιστημονική του τεκμηρίωση, με την εμπνευσμένη εργασία των επιμελητών Μανόλη Καρτεράκη και Άνης Κοντογιώργη.

Οι συνέργειες που αναπτύσσονται γύρω από την παρούσα έκθεση, με τη συμμετοχή σε αυτή της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων, του Εθνικού Ιδρύματος «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», του Λυκείου Ελληνίδων Χανίων, του Φιλολογικού Συλλόγου «Χρυσόστομος» και του Βενιζέλειου Ωδείου Χανίων-Συνδέσμου για την διάδοση των Καλών Τεχνών στην Κρήτη, πιστοποιούν τη σπουδαιότητα της προσωπικότητας της Φλωρεντίνης Καλούτση και ενισχύουν το εύρος της έκθεσης.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναπτύσσεται στον πυρήνα της πόλης μας μία άρτια παρουσίαση που συνδέει τη ζωγραφική με την υφαντική, τη λαογραφία με την επιστήμη, την παράδοση με τον μοντερνισμό.

Γιάννης Γιαννακάκης

Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Δήμου Χανίων

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ, Σ. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

Η συνεργασία της Δ/νσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς με τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων ελπίζουμε ότι φέρνει μια φρέσκια ματιά στην κληρονομιά γυναικών που ασχολήθηκαν με τις εφαρμοσμένες τέχνες, όπως η Φλωρεντίνη Καλούτση. Μας απασχολεί ιδιαίτερα η διαμόρφωση της έννοιας «λαϊκή τέχνη» και οι ανανοηματοδοτήσεις της καθ’ όλη τη διάρκεια του 20^ου αιώνα. Η Φλωρεντίνη Καλούτση αναπτύσσει το δικό της ιδίωμα τοπικής- «λαϊκής» ελληνικής τέχνης και το διατηρεί επιχειρηματικά επί μακρόν, σίγουρα περισσότερο από το ανάλογο εγχείρημα της Λουκίας Ζυγομαλά στον Αυλώνα Αττικής («Ελληνικά Χωρικά Κεντήματα»).

Η δραστηριοποίηση πολλών γυναικών της ανώτερης τάξης κατά την ίδια περίοδο (τέλη 19^ου έως και τα μέσα περίπου του 20^ου  αιώνα) και στα ίδια πεδία (φιλανθρωπία, πρόνοια για άπορους) μόνο ως τυχαία δεν θα μπορούσε να εκληφθεί. Η επιθυμία τους να συμμετέχουν και να συνδιαμορφώσουν την κοινωνία στην οποία ζουν βρίσκει διέξοδο στο «ωφέλιμο» (κατά την έκφραση της Καλούτση) έργο της εκπαίδευσης άλλων γυναικών σε τέχνες που θα τις βοηθήσουν να βιοπορισθούν σε δύσκολες εποχές.

Ελπίζουμε ότι οι επισκέπτες και οι επισκέπτριες της έκθεσης θα απολαύσουν την ιδιαίτερη συνάρθρωση του τοπικού-«λαϊκού» με το εθνικό και με το παγκόσμιο, με τον τρόπο της Καλούτση, αλλά και θα προσεγγίσουν τη γενικότερη αυτή τάση που εκφράσθηκε στο πεδίο των εφαρμοσμένων τεχνών με ιδιαίτερη ένταση τόσο στην Ελλάδα, όσο και αλλού.

Σταυρούλα (Βίλλυ) Φωτοπούλου

Προϊσταμένη Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού

Διάρκεια: 2 Δεκεμβρίου 2019 έως 25 Απριλίου 2020
Επιμέλεια: Μανόλης Καρτεράκης & Άνη Κοντογιώργη
Εγκαίνια: Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 2019, και ώρα 20:00